Η Παλαιά Διαθήκη αναφέρει πολλές
φορές το ψωμί. Όταν οι Ισραηλίτες έφυγαν
από την Αίγυπτο με τον Μωυσή αρχηγό,
βρέθηκαν στην έρημο. Ο λαός πεινούσε,
γιατί τελείωσαν τα τρόφιμα του και έκανε
παράπονα στο Μωυσή. Ο Μωυσής απευθύνθηκε
στο Θεό και ο Θεός τους έστειλε το
«μάννα». Το «μάννα» ήταν ένα είδος ψωμιού
που το έστειλε ο Θεός από τον ουρανό και
με αυτό επιβίωσε ο λαός. Ακόμα αναφέρει
ότι τον προφήτη Ηλία των κυνηγούσαν,
για να τον σκοτώσουνε και αυτός κρύφτηκε
σε μία σπηλιά στο βουνό. Δίπλα στη σπηλιά
που είχε κρυφτεί υπήρχε ένα ποταμάκι
από το οποίο έπινε νερό και ένα κοράκι
του έφερνε ψωμί και κρέας κάθε απόγευμα.
Ο προφήτης Ηλίας ζούσε μ’ αυτά κρυμμένος
στη σπηλιά.
Στην Καινή Διαθήκη έχουμε το θαύμα του
Χριστού που με πέντε άρτους και δύο
ψάρια χόρτασε πέντε χιλιάδες ανθρώπους.
Έφαγε ο κόσμος και χόρτασε και περίσσεψαν
και δώδεκα κοφίνια. Επίσης ο Χριστός
παρομοίαζε τον εαυτό του στους μαθητές
του σαν άρτο τον οποίον όποιος τον τρώει
θα έχει ζωή αιώνια. Στο Μυστικό δείπνο
ο Ιησούς ευλόγησε το ψωμί, το έκοψε σε
κομμάτια και είπε: «Λάβετε, φάγετε, αυτό
είναι το σώμα μου». Μετά ευλόγησε το
κρασί και έδωσε το ποτήρι του σε όλους
και είπε: «Πιείτε από αυτό όλοι, αυτό
είναι το αίμα μου».
Χωρίς τον άρτο δεν μπορεί να γίνει η
Θεία Λειτουργία. Ο άρτος πρέπει να είναι
καλά ζυμωμένος και να έχει την σφραγίδα
του σταυρού (επάνω στο σταυρό γράφει
ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ ΝΙΚΑ).Ένα μέρος του άρτου
το χρησιμοποιεί ο Ιερέας, για να φτιάξει
την Θεία Κοινωνία (σε ανάμνηση του
Μυστικού Δείπνου), και το υπόλοιπο το
κόβει σε μικρά κομμάτια και το μοιράζει
στους πιστούς στο τέλος της Θείας
Λειτουργίας. Το κομμάτι πού κόβει ο
Ιερέας λέγετε αντίδωρο (αντί + δώρο) και
το δίνει σε όσους δεν μπορούν να
κοινωνήσουν. 
Υπάρχει μια άλλη λειτουργία που λέγεται
αρτοκλασία. Σ’ ένα πανέρι βάζει πέντε
άρτους, ένα μπουκάλι κρασί και ένα λάδι
κάποιος πιστός που γιορτάζει και τα
πηγαίνει στην εκκλησία. Εκεί ο ιερέας
τα ευλογεί, για να έχει υγεία ο εορτάζων,
αλλά και σαν ανάμνηση του θαύματος που
έκανε ο Χριστός με τους πέντε άρτους
και τα δύο ψάρια. Η αρτοκλασία γίνεται
το απόγευμα του Εσπερινού ή το πρωί πριν
από τη Θεία Λειτουργία.
Το αντίδωρο είναι ευλογημένος άρτος.
Κι αυτό γιατί κατά την ώρα πού γίνεται
η ακολουθία της προσκομιδής προσφέρονται
άρτοι, (πρόσφορα) συνήθως 3 ή 5 για να
εξαχθούν οι μερίδες, πρώτα ο αμνός πού
συμβολίζει το σώμα του Κυρίου μας Ιησού
Χριστού, δεύτερον η τριγωνική μερίδα
της Θεοτόκου, τρίτον οι μερίδες των 9
ταγμάτων, δηλαδή πάντων και πασών των
αγίων της Εκκλησίας μας, τέταρτον η
μερίδα του οικείου μας επισκόπου
(Αρχιεπισκόπου ή Μητροπολίτου για τα
εν Ελλάδι δεδομένα) και τέλος μερίδες
των ζώντων και κεκοιμημένων, της
θριαμβεύουσας και της στρατευόμενης
Εκκλησίας. Τα υπόλοιπα των άρτων αυτών
χρησιμοποιούνται
για το αντίδωρον. Και φυσικά το μέγεθος
των αντίδωρων δεν μπορεί να είναι
ιδιαίτερα μεγάλο και ικανώς χορταστικό , αλλά τέτοιο πού να επαρκεί ώστε
να διανέμεται σε όσους δεν μετέλαβαν
των αχράντων Μυστηρίων,
οι οποίοι σύμφωνα με τον άγιο Συμεών
Θεσσαλονίκης «οι πάντες
εκείνου ικανοί μετασχείν
τούτο δίδοται αντ'
εκείνου» , πού είναι και το
Κύριο «Δώρον» της Εκκλησίας. Η μετοχή,
όμως, στον αγιασμό του Θεού έρχεται σε
κάθε άνθρωπο διά των αισθητών.
Ακόμη συνηθίζεται
πολλοί κληρικοί εξ αιτίας παλαιοτέρων
συνηθειών από προκατόχους κληρικούς
να μοιράζουν «υψώματα».
Το ύψωμα κατ' ακρίβειαν της λέξεως
είναι,ότι υψώνεται από τους άρτους στην
Αγία Πρόθεση και προσκομίζεται. Όμως
κάθε ευλαβής πιστή κυρία ή κύριος πού
παρασκευάζει με ζήλο και ζέουσα ευσέβεια
το πρόσφορο, ζητά από το δικό της πρόσφορο
ύψωμα. Τότε συμβαίνουν δύο τινά. Ή από
το συγκεκριμένο πρόσφορο εξάγεται η
προσκομιδή, κάτι από τα προαναφερθέντα,
ή υψώνονται όλα τα πρόσφορα στην Πρόθεση
και εξ αυτών εξάγονται αυτά τα ιδιαίτερα! αντίδωρα τα λεγόμενα «υψώματα» και
μάλιστα τυλιγμένα σε χαρτί ή ασημόχαρτο.
Φυσικά αυτή η συνήθεια, όπως και πολλές
άλλες της λατρευτικής μας ζωής δεν
ξεκόβονται με τη μέθοδο «της μαχαίρας».
Άλλωστε και σ' αυτήν την πράξη της
ποιμαίνουσας Εκκλησίας κρύβεται κάτι
πιο βαθύ. Αυτό είναι η ευλαβική ενασχόληση
των πιστών μας με τα άγια πράγματα της
Εκκλησίας μας. Δικαιολογώντας αυτή την
ευλαβική διανομή του «υψώματος» ο
ποιμένας δημιουργεί άμιλλα πνευματικού
χαρακτήρα στους πιστούς του, τους
μαθαίνει το ιερό εργόχειρο της
προετοιμασίας του προσφόρου και τους
οδηγεί βήμα-βήμα στην πνευματική ζωή.
Και για να μην είναι ασυνεπής στο ότι
μόνο από τα προσκομιζόμενα τα 3 ή 5
πρόσφορα εξάγονται τα υψώματα, ας
προσκομίζει -όλα τα προσφερόμενα
πρόσφορα, ιδιαιτέρως τα ζυμωτά «(=τα
φτιαγμένα με το χέρι στα σπίτια, τα
επονομαζόμενα και σπιτικά) και ας εξάγει
πολλά υψώματα όσο και όλα τα προσφερόμενα
των πιστών.
